AKIM TRANSFORMATÖRÜ:
Endüstri alanında kullanılan akımlar çok büyük değerler olduğundan, bunları doğrudan ölçmek çok zordur. Akım transformatörleri, bu büyük değerli akımları ölçülebilir değerlere getirerek, piyasada bulunan ölçü aletlerinin (genellikle 5A ölçekli) kullanılmasına olanak sağlar. Ayrıca, birincil sargı bobini (yüksek gerilim) ile ikincil sargı (ölçme) arasında galvanik bir izolasyon sağlar.
GALVANİK İZOLASYON:
İki elektrik veya elektronik devre arasında, hiçbir iletken madde ile (kablo, şasi metalik, v.s. gibi) bağlantı olmadığında, bu devrelerde galvanik izolasyon vardır deriz.
Galvanik deyimi İtalyan fizikçisi Luigi GALVANİ den gelmektedir. Elektriğin etkileri konusunda çalışmalar yapmıştır.
Galvanik izolasyona en iyi bir örnek TRANSFORMATÖRLER dir. Birincil sargı ile ikincil sargı arasında herhangi bir iletken ile bağlantı yoktur. Enerji transferi elektromanyetik ile yapılır.
TEK SARGILI 
ÇİFT SARGILI
Endüstri alanında kullanılan akımlar çok büyük değerler olduğundan, bunları doğrudan ölçmek çok zordur. Akım transformatörleri, bu büyük değerli akımları ölçülebilir değerlere getirerek, piyasada bulunan ölçü aletlerinin (genellikle 5A ölçekli) kullanılmasına olanak sağlar. Ayrıca, birincil sargı bobini (yüksek gerilim) ile ikincil sargı (ölçme) arasında galvanik bir izolasyon sağlar.
GALVANİK İZOLASYON:
İki elektrik veya elektronik devre arasında, hiçbir iletken madde ile (kablo, şasi metalik, v.s. gibi) bağlantı olmadığında, bu devrelerde galvanik izolasyon vardır deriz.
Galvanik deyimi İtalyan fizikçisi Luigi GALVANİ den gelmektedir. Elektriğin etkileri konusunda çalışmalar yapmıştır.
Galvanik izolasyona en iyi bir örnek TRANSFORMATÖRLER dir. Birincil sargı ile ikincil sargı arasında herhangi bir iletken ile bağlantı yoktur. Enerji transferi elektromanyetik ile yapılır.
TEK SARGILI ÇİFT SARGILI
ÜÇ FAZLI SİSTEMDE AKIM TRANSFORMATÖRLERİ İLE İKİ TÜRLÜ BAĞLANTI ŞEMASI
AKIM TRANSFORMATÖRLERİ SEÇİM KRİTERLERİ
Akım trafoları seçiminde, akım trafosuna ait birçok parametreyi belirten bir etiketleme kullanılmaktadır.
Örnek olarak 300/5A, 5P20; 10VA.
1-Çevrim Oranı
İlk parametre trafonun çevrim oranıdır. Örneğini verdiğimizi etikette bu oran 300/5A olarak belirtilmiştir.
Bu, hata payları dikkate alındığında, trafonun birincil sargılarından geçen akımın 60’de 1’inin ikincil sargılardan geçeceği anlamına gelir. Yani birincil sargılardan 300A akım geçerken, ikincil sargılardan 5A, 120A geçerken 2A geçeceği anlamına gelmektedir.
300/5A, 5P20; 10VA
300A - Birincil sargı Akımı
5A - İkincil sargı Akımı
İhtiyaca göre, akım trafolarının ikincil akımları 5A veya 1A olarak tasarlanıp üretilebilir.
2-Trafo tipi ve aşırı akım faktörü
Örnek trafomuzda 5P - Trafo Tipi dir, 20 rakamı ise Aşırı Akım (doyma) Faktörü dür.
Doyma faktörü, nominal akımın kaç katına kadar, hassasiyet için diğer tüm şartlar sağlandığında, belirtilen doğruluk limitleri içinde ölçüm yapılacağını belirtir. Örnekteki akım trafomuzun primer nominal akımı 300A olduğu ve doyma faktörü de 20 olduğu için 300 x 20 A yani 6kA’e kadar hassasiyet şartlarını sağlayacaktır.
3-Akım trafosu gücü
Trafo seçimindeki en önemli kriterlerden biri de trafonun gücüdür. Örnek trafomuzda 10VA - Trafo gücüdür.
Akım trafosunu bağlayacağınız her ölçü/koruma cihazının verilen akımı ölçerken harcadığı bir güç vardır. Ölçü cihazlarına ek olarak akım trafosundan cihaza kadar olan kabloda da, kablonun cinsi, kesiti ve uzunluğuna göre
bir kayıp olacaktır.
Seçilen akım trafosunun gücü, yukarıda belirtilen kayıpları karşılayabilecek minimum güçte olmalıdır. Akım trafosunun ihtiyaçtan daha fazla güçte olması hassasiyeti azaltacağı için istenmeyen bir durumdur.
Bu tür transformatörlerin birincil sargısından akım geçerken ikincil sargı ucu kesinlikle boşta bırakılmaz aksi takdirde transformatörün ikincil sargısı hasar görür. İkincil sargısında koruma amaçlı sigorta kullanılmaz.
Akım trafoları seçiminde, akım trafosuna ait birçok parametreyi belirten bir etiketleme kullanılmaktadır.
Örnek olarak 300/5A, 5P20; 10VA.
1-Çevrim Oranı
İlk parametre trafonun çevrim oranıdır. Örneğini verdiğimizi etikette bu oran 300/5A olarak belirtilmiştir.
Bu, hata payları dikkate alındığında, trafonun birincil sargılarından geçen akımın 60’de 1’inin ikincil sargılardan geçeceği anlamına gelir. Yani birincil sargılardan 300A akım geçerken, ikincil sargılardan 5A, 120A geçerken 2A geçeceği anlamına gelmektedir.
300/5A, 5P20; 10VA
300A - Birincil sargı Akımı
5A - İkincil sargı Akımı
İhtiyaca göre, akım trafolarının ikincil akımları 5A veya 1A olarak tasarlanıp üretilebilir.
2-Trafo tipi ve aşırı akım faktörü
Örnek trafomuzda 5P - Trafo Tipi dir, 20 rakamı ise Aşırı Akım (doyma) Faktörü dür.
Doyma faktörü, nominal akımın kaç katına kadar, hassasiyet için diğer tüm şartlar sağlandığında, belirtilen doğruluk limitleri içinde ölçüm yapılacağını belirtir. Örnekteki akım trafomuzun primer nominal akımı 300A olduğu ve doyma faktörü de 20 olduğu için 300 x 20 A yani 6kA’e kadar hassasiyet şartlarını sağlayacaktır.
3-Akım trafosu gücü
Trafo seçimindeki en önemli kriterlerden biri de trafonun gücüdür. Örnek trafomuzda 10VA - Trafo gücüdür.
Akım trafosunu bağlayacağınız her ölçü/koruma cihazının verilen akımı ölçerken harcadığı bir güç vardır. Ölçü cihazlarına ek olarak akım trafosundan cihaza kadar olan kabloda da, kablonun cinsi, kesiti ve uzunluğuna göre
bir kayıp olacaktır.
Seçilen akım trafosunun gücü, yukarıda belirtilen kayıpları karşılayabilecek minimum güçte olmalıdır. Akım trafosunun ihtiyaçtan daha fazla güçte olması hassasiyeti azaltacağı için istenmeyen bir durumdur.
Bu tür transformatörlerin birincil sargısından akım geçerken ikincil sargı ucu kesinlikle boşta bırakılmaz aksi takdirde transformatörün ikincil sargısı hasar görür. İkincil sargısında koruma amaçlı sigorta kullanılmaz.
AKIM TRANSFORMATÖRLERİ MONTAJINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
Dikkat: Akım transformatörü montajı yapılırken devrede elektrik kesik olmalıdır, eğer gerilim altında çalışmak zorunda iseniz (nadiren yapılır, zira çok yüksek bir riski vardır) bu durumda ikincil devre, 2,5 mm² lik bir kablo ile kısa devre yapılmalıdır.
Akım transformatörü içinden geçecek kablonun veya baranın montajında enerjinin geçiş yönüne dikkat edilmesi gerekir. Bu montaj yönüne herzaman uyulmalıdır, özellikle üç fazlı sistemlerde, akım ve gerilim arasındaki veya diğer fazlar arasındaki faz kaymalarını ters çevirebilir.
O halde enerjinin akım yönü ne olmalıdır.
Akım transformatörünün P1 tarafı (birincil sargı) kaynak yani beslemenin geliş yönünde olmalıdır, P2 tarafı (ikincil sargı) ise tesisata giden yön doğrultusunda olmalıdır.
Dikkat: Akım transformatörü montajı yapılırken devrede elektrik kesik olmalıdır, eğer gerilim altında çalışmak zorunda iseniz (nadiren yapılır, zira çok yüksek bir riski vardır) bu durumda ikincil devre, 2,5 mm² lik bir kablo ile kısa devre yapılmalıdır.
Akım transformatörü içinden geçecek kablonun veya baranın montajında enerjinin geçiş yönüne dikkat edilmesi gerekir. Bu montaj yönüne herzaman uyulmalıdır, özellikle üç fazlı sistemlerde, akım ve gerilim arasındaki veya diğer fazlar arasındaki faz kaymalarını ters çevirebilir.
O halde enerjinin akım yönü ne olmalıdır.
Akım transformatörünün P1 tarafı (birincil sargı) kaynak yani beslemenin geliş yönünde olmalıdır, P2 tarafı (ikincil sargı) ise tesisata giden yön doğrultusunda olmalıdır.
Yukarıdaki şemadada görüldüğü gibi, akım transformatölerini topraklamayı unutmayın.
